Sinds 2016 is Hoorn een van de deelnemers aan het landelijk programma Open Joodse Huizen|Huizen van verzet. Open Joodse Huizen|Huizen van Verzet is een jaarlijks terugkerend programma van sprekende herdenkingen. Vertellers, bezoekers en bewoners delen verhalen in huizen waar Joden of verzetslieden woonden en werkten voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog.
In Hoorn organiseert het Comité 40-45 deze kleinschalige bijeenkomsten in de eerste week van mei. Daarvoor zoekt het comité jaarlijks zo’n tien locaties en vertellers die de verhalen bij deze plekken op een aansprekende manier kunnen overbrengen. In 2024 is Open Joodse Huizen|Huizen van Verzet op donderdag 2 mei. Op het programma staan veertien vertellingen. Ze worden gehouden op negen locaties in en rond de binnenstad. Er zijn dit jaar vier nieuwe vertellingen. Sommige vertellers doen hun verhaal twee keer om meer bezoekers in de gelegenheid te stellen hun verhaal te horen.
Het programma begint om tien uur ’s morgens op Drieboomlaan 69. Daar vertelt Hoorns jongste onderduikster, Flory Polak, twee maal haar indringende verhaal. Net als Flory, overleefde ook een andere jonge onderduiker de oorlog dankzij de hulp van zijn onderduikouders. Dat was Gerrie Mok, die als kleuter was ondergedoken in de Merensstraat bij Jan en Dina Molenaar. Op het adres Merensstraat 79 vertelt de weduwe van Gerrie, Rita Mok, om elf en om twaalf uur het levensverhaal van haar man en de bijzondere rol die Jan en Dina in het leven van Gerrie speelden.
De twee bruiloften van Elsje en Leo
Nieuw dit jaar is het verhaal van de Joodse Elsje Trap-Beek. Zij leefde drie jaar ondergedoken in haar eigen huis in de Drieboomlaan. Haar niet-Joodse man Leo zat in het verzet en was een van de drijvende krachten achter de geheime telefooncentrale Post Poddie op de Grote Oost. Het naziregime dwong het stel om officieel te scheiden. Na de bevrijding kwam er dankzij het verzet een tweede bruiloft. Heel Hoorn liep ervoor uit. Te horen om elf uur in Achterstraat 2, in het voormalige hotel De Doelen. Daar vierden Elsje en Leo twee keer hun bruiloft.
Om twaalf uur vertelt dochter Marette Wils in haar ouderlijk huis op Tweeboomlaan 155 waarom haar vader en verzetsman Mechiel Wils altijd met rattengif op zak liep.
Koos Poll en Trien de Haan
Het middagprogramma begint om een uur met de verhalen van twee grote Hoornse verzetsstrijders, schooldirecteur Koos Poll, die zijn spionageactiviteiten met de dood moest bekopen. Ergens tussen vernietigingskamp Buchenwald en Dachau raakte hij vermist. Kleindochter Anneke reisde met haar partner Arjan naar de bestemmingen waar haar grootvader na zijn arrestatie verbleef en legde deze reis met vele foto’s vast. Te horen en te zien in de OSG, waar Poll tijdens de oorlog directeur was.
Biograaf Bart Lankester vertelt om twee uur in de zijzaal van de Grote Kerk het verhaal van Trien de Haan, een verzetsheldin zonder standbeeld, die kamp Ravensbrück overleefde. Daaraan voorafgaand geeft De Dansonderneming een preview van de dansvoorstelling “Nellie”, de tienerdochter van Trien die na de arrestatie van haar moeder de zorg voor onderduikers overnam.
De penningmeester die moest vertrekken
Eveneens nieuw dit jaar is het tragische levensverhaal van Frisia Nora Benima, een jonge Joodse vrouw die penningmeester was van Koninklijke Concert en Zangvereniging Sappho. Door de anti-Joodse maatregelen moest zij haar functie en haar lidmaatschap opgeven. Ze werd gedeporteerd naar vernietigingskamp Sobibór waar ze in de gaskamers werd vermoord. De voorzitter van Sappho, Margot Bakels, is om twee uur te beluisteren in de zijzaal van de Grote Kerk, waar Sappho diverse keren een concert gaf.
Direct aansluitend, om drie uur, is het bijzondere verhaal te horen over Georges Trigallez en zijn verloofde Henny Schat. Beiden zaten in het gewapende verzet en waren lid van de Knokploeg. Ze waren bij levensgevaarlijke acties betrokken en moesten diep ingrijpende keuzes maken. Ook deze vertelling vindt plaats in de zijzaal van de Grote Kerk, de omgeving waar zich het grootste drama uit hun verzetsleven afspeelde.
Marechaussee Izaak Adriaanse
Grote Oost 53 (het voormalige kantongerecht) was tijdens de oorlog het bureau van de marechaussee in Hoorn. Vanaf deze plek kreeg het verzet in Hoorn en West-Friesland ongekende steun bij zijn acties dankzij commandant Izaak Adriaanse. Met zijn pro-Duitse en anti-Joodse houding leidde hij de Duitse bezetter en zijn pro-Duitse bazen meesterlijk om de tuin en kreeg hij vroegtijdig inzicht in razzia’s. Daardoor wist hij honderden personen voor arrestatie te behoeden. Onder de vloer van Grote Oost 53 lagen de wapens voor het verzet verborgen. Hoe belangrijk zijn rol was, is om twee uur te horen op Grote Oost 53.
Kom op tijd
Op Grote Oost 6 en Grote Oost 35 zijn in de middag, net als eerdere jaren, de indringende verhalen te horen over de Hoornse verzetshelden Gré Visser, Aaf Dell en Dieuw van Vliet. Gré en haar man vingen meer dan twintig onderduikers op. De vriendinnen Aaf en Dieuw hielden onder de ogen van de Duitsers onderduikers verborgen. Aaf belandde in kamp Ravensbrück en overleefde deze hel maar net.
De vertellingen duren maximaal drie kwartier en zijn gratis toegankelijk. In sommige locaties is de ruimte beperkt. Kom vooral op tijd, want we beginnen op tijd en vol=vol.
Lees hier het volledige programma: Open Joodse Huizen – Oorlog in Hoorn 2024.
Kijk hier naar een foto-impressie van Open Joodse Huizen 2023
Zie ook: Open Joodse Huizen | Hoorn | Joods Cultureel Kwartier (jck.nl)
