Loekie Themans dankt zijn leven aan Abraham en Elizabeth (Bets) van den Berge. Zes weken oud is deze Joodse baby als hij mag onderduiken bij de onderwijzer van de openbare lagere school. Een paar maanden later wordt een onderschepte brief Abraham van den Berge echter fataal.
Kraamkamer in het oude Stadsziekenhuis in Hoorn.
Loekie Themans is geboren in het stadsziekenhuis aan het Kerkplein (waar nu de bibliotheek is gevestigd). In dat ziekenhuis is de Belgische verpleegster Odile Moereels de directrice. Soms sluit zij een afdeling als daar tijdelijke onderduikers worden verborgen. Er wordt dan een bord opgehangen met het opschrift ‘Besmettelijke ziekte’: daar zijn de Duitsers als de dood voor. In het ziekenhuis werken ook enkele Joodse verpleegsters, uiteraard zonder dat de Duitsers daar weet van hebben. Een van hen – Gerda Themans-Menco, die zich Steemans noemt – bevalt eind november 1943 van een jongetje: Lodewijk Nehemia, roepnaam Loekie. Vader Sally zit dan al ondergedoken. Loekie kan uiteraard niet in het ziekenhuis blijven.
Directrice Odile is bevriend met onderwijzeres Aaf Dell en Dieuw van Vliet van het Grote Oost. Aaf Dell regelt onderdak voor Loekie bij een collega-onderwijzer, Abraham van den Berge. Hij woont aan de Tweeboomlaan 74 met zijn vrouw Bets van den Berge-Sjerp, hun twee zoontjes, Bram en Herman, en dochtertje Marja. Ook hebben ze al twee Joodse onderduikers in huis: een jong getrouwd stel waar een baby welkom is. De man van het stel schrijft opgetogen in een brief naar familie dat er sinds kort een Joodse baby bij hen in huis is. Op de achterkant staat de afzender met adres vermeld. De rest laat zich raden…
Een vroege foto van Abraham van den Berge (zie ook de grote foto bovenin). Uitsnede van een klassenfoto van een schoolklas in Bovenkarspel rond 1927/1928.
De school aan de Johan Messchaertstraat is nog steeds in gebruik.
De Duitsers onderscheppen de brief en dat heeft ernstige gevolgen: op een ochtend in februari 1944 worden de onderduikers gearresteerd. Aaf Dell en Abraham van den Berge geven op dat moment les aan de Johan Messchaertstraat: onder schooltijd worden ze aangehouden en weggevoerd. Bets moet zich de dag na de inval met de baby bij de Orts-Kommandant melden, ze duikt echter met haar kinderen en de baby onder in De Goorn. Zij overleven de oorlog en het kind groeit daar veilig op. Moeder Gerda blijft in het stadsziekenhuis werken. Na de bevrijding worden zoontje Loekie, vader Sally en moeder Gerda herenigd.
Aaf Dell wordt na zware verhoren overgebracht naar kamp Ravensbrück. Ook zij overleeft – ternauwernood – de oorlog. Maar Abraham van den Berge belandt via kamp Vugt in concentratiekamp Buchenwald, waar hij in maart 1945 sterft. Zijn vrouw en kinderen hopen na de bevrijding nog op zijn terugkeer; op 4 juni komt echter het bericht dat hij niet meer leeft. Van het Joodse echtpaar is niet bekend hoe het is afgelopen, zeer waarschijnlijk zijn ze omgebracht.
Baby Loekie groeit op tot Lodewijk Themans en gaat uiteindelijk in Israël wonen. Per toeval komt hij in 2016 in contact met de familie Van den Berge. Direct zet hij alles in werking om het echtpaar postuum de hoogste onderscheiding van de Israëlische staat te geven: de Yad Vashem. Deze wordt in mei 2017 uitgereikt door de ambassadeur van Israël aan de kinderen van de familie Van den Berge voor het moedige werk van hun ouders. “Zonder hen was ik nu geen vader van drie kinderen geweest. En geen opa van tien kleinkinderen”, aldus een dankbare Loekie.
In de school aan de Johan Messchaertstraat is al in 1947 een gedenkplaat voor Abraham van den Berge aangebracht als eerbetoon voor zijn moed.
Verdieping
Lees op de site van Vereniging Oud Hoorn nog meer over dit onderwerp.
Ook de krant schreef over Loekie.
